VIJZELS in de Zuidelijke Nederlanden

Een mortier of vijzel is een beker met stamper die gebruikt wordt om te vermalen en vermengen. Hij wordt uit hard materiaal vervaardigd (steen, brons, koper, aardewerk of kristal) en heeft soms een gepolijste binnenzijde. In de keuken wordt de vijzel vooral veel gebruikt om kruiden fijn te malen, voor verder gebruik in sauzen, soepen, en marinades. In de Indonesische keuken wordt een vijzel cobek genoemd. Vijzels worden ook gebruikt om een likkepot te maken.

In chemische laboratoria werd de mortier gebruikt om stoffen tot poeder te malen. Voor dit gebruik is de mortier nu grotendeels vervangen door machinale vermalers; in apotheken wordt hij nog gebruikt voor sommige zogenaamde "magistrale bereidingen". De oudste apotheek van de lage landen (het apotheekmuseum in Maaseik) heeft een verzameling oude mortieren.

verder komt u alles te weten over vijzels in de scriptie van Philippe Pille. U kunt de info onderaan deze pagina downloaden en lezen.

De Vyzel is, om grove zaken,
Te breeken en tot stof te maaken;
Zo breekt het grove en harde Hert,
Wanneer ’t moet lyden en verdraagen,
Des kruises stampen ende slagen,
Op dat het Gode dienst’lyk werd.
Nochtans is ider een met schroomen,
Om in dien Vyzel niet te komen,
Wil liever grof en vrucht’loos zyn,
In ’t onverbrooke en vrye leven,
Met Rust en Lust van ’t vlees omgeeven,
En d’Enge-poort, eist, echter, ’t Fyn.
Hoe zal de keur het hier dan maaken,
In ’t Twee-getal van deze zaaken?
Men leg ze t’zaamen in de Schaal,
Van ’t wel en ryp’lyk overweegen,
En zie dan scherp en wel ter deegen,
Welk een, den ander overhaal:
Of voor een korten tyd te lyden,
Om ’t Eeuwig eindeloos verblyden,
Of om een korte weelde en lust,
Die weg gaat als een Droom der nachten,
En Eeuwig eind’loos leed te wachten,
Daar ’t vuur der pyn niet werd geblust.
Wie hier wel toeziet uit zyn oogen,
Niet heel door tovery bedroogen,
Die hoeft geen breed en lang beraad;
Of ’t best is, in het Grof volherden,
Of in de Vyzel fyn te werden,
Daar ’t leed tot Eeuw’ge blydschap slaat.

PRODUCTEN VAN EEN BLOEIENDE AMBACHTSKUNST
IN DE 16de EN 17de EEUW

PHILIPPE PILLE

Eindscriptie aangeboden tot het verwerven van het VIZO - diploma van Antiekhandelaar
Cursus 1998 – 2000