OORLOGSDAGBOEKJE VAN JO BARTEN 1944/1945

OORLOGSDAGBOEKJE VAN JO BARTEN (neutrale versie*) SEPTEMBER 1944 T/M MAART 1945

Gedurende de jaren19401945 woont Jo Barten (1926-2007) met haar ouders en zus in Boxmeer. In 2004 schrijft ze over de meidagen van 1940: "In de nacht van 9 op 10 Mei kwam Moeder ’s nachts om 4 uur bij Annie en mij op de slaapkamer. Volgens haar zou het gaan onweren, maar dat vond Moeder zo gek omdat de sterren aan de heldere hemel stonden. En inderdaad was er vanuit het raam aan de zijkant van het huis niets van onweer te bespeuren en toch rommelde het van alle kanten." Van 30 september tot en met 18 oktober 1944 vindt de Slag om Overloon, een dorp in de gemeente Boxmeer, plaats. Met haar ouders en zus verblijft Jo weken in de koude en vochtige kelder onder het ouderlijk huis. Men beleeft er angstige momenten, vooral ’s nachts, als er bommenwerpers overvliegen. Als het gezin in november 1944 op bevel van Engelse militairen naar Helmond evacueert, is Overloon is totaal verwoest. In maart 1945 kan men weer terug naar huis. “Op een boerenwagen terug van weggeweest, einde van de evacuatie. Een tijd van angst, ontbering, ellende, zes weken slapen in de kelder, is afgesloten. We zijn er allen goed afgekomen. Het huis is behoorlijk beschadigd en bevuild door Engelse militairen die er de “Officers’ Mess" (kantine voor officieren) in hadden gehuisvest."

NB:

Het dagboek is uitgetypt en voorzien van een inleiding door de jongste dochter van Jo Barten, schrijfster van dit dagboek. Het bevat tevens aantekeningen van Jo Barten, uit 2004, over de meidagen van 1940 en over de evacuatie naar Helmond in november 1944. Op verzoek van Willy Jansen, weduwnaar van mevrouw Barten, heeft de jongste dochter van Jo Barten bij het uittypen van het dagboek de namen van NSB'ers weggelaten. Onafhankelijk van elkaar hielden Willy en Jo oorlogsdagboeken bij. Van het dagboek van Jo Barten bestaat een publicatie in eigen beheer.

OORLOGSDAGBOEKJE VAN JO BARTEN (neutrale versie*) SEPTEMBER 1944 T/M MAART 1945

*In het oorspronkelijke boekje staan namen van NSB-ers.

Deze namen zijn in deze uitgetypte versie weggelaten uit piëteit met deze mensen en hun nabestaanden.

Inleiding.

Enkele jaren geleden heb ik als jongste dochter van Willy Jansen en Jo Barten hun oorlogsdagboekjes gelezen. Het boekje van mijn vader omvat de tijd van de bezetting, evacuatie en bevrijding, het boekje van mijn moeder omvat de periode van september 1944 t/m maart 1945. Mijn moeder is op 12 oktober 1926 geboren en op 2 juli 2007 overleden. Om te voorkomen dat zoveel informatie uit eerste hand zou verdwijnen, heb ik in overleg met mijn vader besloten om haar boekje uit te typen. Voor eventuele onduidelijkheden en vragen kon ik tenslotte nu nog terecht bij haar nog in leven zijnde zus Annie Selten-Barten. In het boekje -de teksten zijn met zwarte vulpen geschreven- heeft mijn moeder in een later stadium nog wat aanvullingen met blauwe pen aangebracht. Verder zijn er losse blaadjes met weer andere herinneringen. Ook zijn er een aantal documenten in opgenomen, zoals persoonsbewijzen (compleet met vingerafdrukken), “eigendomsbewijs” van het huis aan de Stationsweg te Boxmeer, een halve cent uit 1941, etc. Opmerking: het bewuste huis (met piramide-dak) had vroeger huisnummer 28. Tegenwoordig heeft het –door tussenvoeging van enkele huizen- het huisnummer 32. De teksten zijn i.h.a. in een mooi handschrift en nog zeer goed te lezen.

De teksten zijn overgenomen. De toegevoegde blauwe opmerkingen zijn door mij met rood aangegeven. Daar waar mogelijk interessant zijn door mij noten aangegeven. Het boekje was een verjaardagscadeautje voor haar 18de verjaardag., gekregen van haar vader en moeder. Het boekje had opa gekregen van Heijnen (de drukkerij schuin tegenover de kerk). Het was heel bijzonder om in die periode nog zo’n cadeautje te krijgen. Hoe ze alle gebeurtenissen van de dagen vóór 12 oktober heeft kunnen onthouden, is mij niet bekend. Vermoedelijk op kladjes bijgehouden. In het boekje zitten ook nog veel bidprentjes en bijbehorende verhalen over o.a. verzetsstrijders zoals Wim Jansen (neef van papa). Deze schrijfsels, krantenartikelen en prentjes zijn doorgaans niet in onderstaand verhaal opgenomen. In het boekje staan veel namen vermeld van o.a. N.S.B.-ers. Deze namen heb ik overgenomen, maar om niemand alsnog in de problemen te brengen is het niet de bedoeling dat deze namen naar buiten komen. Hoe sommige gebeurtenissen bekend waren? Er waren geen kranten, de radio’s waren ingeleverd en de radio’s die er nog waren werkten niet meer omdat er geen stroom was. Een deel van de informatie kwam van de soldaten, of van mensen uit het dorp of de omgeving. Wat de inslagen betreft: mama telde alle inslagen. ’s Morgens werden de gebeurtenissen van de voorafgaande dag weer met anderen besproken. Sommige zaken zijn momenteel niet op hun waarheid te achterhalen. Het dagboekje begint met de volgende bijgevoegde tekst: Dit boekje was ’t verjaarscadeau op 12 Oct. 1944 Voorin het boekje zit een kleine zwart-wit foto met enkele jonge vrouwen en enkele soldaten. Volgens het opschrift aan de achterkant gaat het om het volgende: Slag om Arnhem Grave Donderdag 21 Sept. ‘44 Jo Welp Annie Barten Riek vd Heuvel De overige die er bij waren konden niet op de foto erbij, nou ja…konden! Vanuit Boxmeer op fietsen met volbanden door bezet gebied naar Grave, waar de eerste Tommies waren. Wat een blijdschap!! In het boekje wordt een zeer roerige periode beschreven, met enorm veel geweld, verraad en wreedheden. Helaas kent elke oorlog uiteindelijk alleen maar verliezers. Opmerking: in het boekje wordt zelden onderscheid gemaakt tussen “IJ”met of zonder puntjes en “Y”. De exacte spelling van een aantal namen is mij dus onbekend. Bij één van de krantenartikelen (over kasteelboerderij Bekensteyn in Oploo) die in het boekje zitten zit het volgende verhaal over het begin van de bevrijding:

“Zondag 17 Sept. 1944 waren we (Annie en ik), nadat we eerst naar de kerk waren geweest, met enkele andere meisjes op de fiets met volbanden naar Oploo gegaan waar we naar Oda en Ansje v. Nierop gingen. Dit waren 2 meisjes uit R’dam die vanwege de slechte toestand in de steden door hun ouders naar Brabant gebracht waren. Zij waren ondergebracht bij de fam. Toonen die op Bekeseyn wonen. Met z’n allen hebben we nog op een bank en stoelen voor deze boerderij gezeten. Rond het middaguur weer op de fietsen naar huis en toen we halverwege Boxmeer waren zagen we het onvergetelijke schouwspel van overkomende vliegtuigen waaruit met honderden parachutespringers kwamen. De bevrijding, met wat ons in de komende maanden te wachten zou staan, was begonnen”.

Op de bladzijde van vrijdag 20 oktober 2004 zit een tot op de rand volgeschreven verhaal (datum onbekend) over het “Begin van de oorlog”: “In de nacht van 9 op 10 Mei 1940 (van Donderdag op Vrijdag) kwam Moeder ’s nachts om plm. 4 uur bij Annie en mij op de slaapkamer want volgens haar zou het onweren, maar dat vond Moeder zo gek omdat de sterren aan de heldere hemel stonden. En inderdaad er was vanuit het raam aan de zijkant van het huis niets van onweer te bespeuren en toch rommelde het van alle kanten. Tegen 5.15 u. kwam de familie v. Gent (destijds de stationschef) bij ons aangelopen want er zou oorlog zijn. Er waren toen al Duitsers op het stations en postkantoor geweest die met handgranaten de morse toestellen hadden vernield! En inderdaad, toen de radio werd aangezet waren we gauw van het onheil op de hoogte. Het schieten werd dan ook erger en er waren enkele vliegtuigen in de lucht. Om plm. 11 uur ben ik naar de Spoorstraat gegaan en bij de kruising met de Beugense weg kwam ik Duitse geveschtswagens tegen waarop soldaten met bebloed verband om hun hoofd. Niet leuk. Verder allemaal Duitsers aan weerskanten van de straat die op de fiets richting St. Anthonis reden. Bij ons voor de deur was een Hollandse soldaat die 2 paarden bij zich had en geen raad wist. Hij heeft de paarden later losgelaten op het terrein waar nu de L.T.S. staat en is er zelf vandoor gegaan. Later gehoord dat hij bij vd. Hey* burgerkleding heeft aangedaan. (*noot: deze naam is slecht te lezen, volgens tante Annie wordt hier waarschijnlijk een zekere Jansen bedoeld die op de hei woonde, en daarom van de Hey genoemd werd). Toen de strijd gestreden was waren er in een kazemat aan de Maas 7 jongens gedood. Ze liggen op het oude kerkhof begraven. Jaren en jaren achtereen heeft een vader van een van die jongens een toespraak gehouden tijdens de herdenking op 4 mei.

Dinsdag 14 Mei zagen we achter op de stoep allemaal vliegtuigen overkomen (de bommen kon je zó zien hangen) die Rotterdam gingen bombarderen en toen was de strijd beslist: 5 onprettige jaren stonden ons te wachten. Met Pinksteren zijn we met Vader en Moeder nog op de fiets naar Mill geweest om te kijken naar de gepantserde trein die tijdens de oorlogsdagen ontspoord was. Her en der verspreid lagen toen al Duitse soldaten begraven, zomaar in een weiland. Al heel gauw werd werd er begonnen met voor van alles en nog wat bonkaarten uit te reiken. De voorraden waren destijds al niet zo groot en de Duitsers sleepten alles al heel gauw weg. Een Feldwebel met z’n staf kwam al meteen in het huis van Mevr. op de Coul, destijds naast ons. Dat huis hadden ze gevorderd en hebben er tot op het laatst in gezeten. Toch niet zo’n slechte geweest, want ze hebben Vader toch niet verraden toen hij in September 1944 met de staking mee deed. En ze hadden hem jaren in z’n spooruniform voorbij zien komen. Eén keer tijdens de staking bang geweest. Ik was opzij van het huis toen er een Duitse wagen stopte, maar ze vroegen gelukkig alleen de weg maar Sambeek: “Immer gerade aus”!

12 Oct. 1944 Dagboek sinds de Tommies in Boxmeer zijn. Al lang is er met smart uitgekeken naar de Tommies. Er zijn verschillende verhalen als dat de Tommies er al zijn. Men zegt dat ze al in s Bosch, Boxtel, Deurne en Roermond zitten. Maar deze verhalen zijn, achteraf gebleken, onjuist. Deze verhalen deden de ronde op 20 10 en 21 11 Sept. Maar op zaterdag 23 Sept. zijn de Amerikanen er dan toch werkelijk. We zouden eigenlijk de laatste week van Augustus naar R’dam, naar de fam. V. Nierop hebben gemogen, Maar dat hebben we als voorzorgsmaatregel maar afgelast. Wel jammer, maar achteraf gebleken toch maar goed, want we zouden nog niet meer thuisgekomen hebben, omdat ze op 31 Augustus de brug tussen Arnhem en Elst hebben laten springen. We hadden trouwens al een leuke vacantie achter de rug, want de hele vacantiemaand was ’t prachtig weer en lagen we daarom iedere middag aan de Maas om te zwemmen. Veel plezier gehad. Jo Welp en Julia de Man waren ook iedere middag van de partij en nog vele anderen. Op 28 Aug. waren we voor ’t laatst in Nijmegen. Parachutisten zondag 17 Sept. in Grave geland.

Op Donderdag 21 Sept. is Annie met Jo Welp en Riek, Cis, Jan v.d. Heuvel naar Grave geweest. Daar waren de Tommies toen. In Boxmeer was er toen nog niets bekend. Ze hebben daar leuke foto’s gemaakt met de Tommies. Vrijdag 22 Sept. ben ik zelf met Vader en Pa en Mies Welp naar Grave geweest. Erg leuk. Ook foto’s gemaakt. Van alles gekregen van de Tommies o.a. thee, (al lang niet meer gezien), chocolade (idem), zalm, sigaretten en koekjes. Ook nog een Engelse krant, en andere kleine souvenirtjes. We moesten toen nog helemaal omfietsen, anders namen de Duitsers onze fietsen af. Ook lag ‘t “Prinses Irene” Brigade daar. De Duitsers waren v.d. week nog met 200 man al ’t ingevroren vlees uit de Export* aan ’t sjouwen. (*noot: de Export was een vleesfabriek aan de overkant van de spoorlijn gelegen. Deze fabriek werd geleid door de Joodse familie Lyon. De nabijgelegen huizen stonden bekend onder de naam “Lyonsdorp”. De fabriek was in de jaren dertig al geheel of gedeeltelijk failliet verklaard. Toch lagen er blijkbaar nog voorraden).

Zaterdag 23 Sept. Annie moet boodschappen naar ’t dorp. Na een half uurtje komt ze opgewonden thuis: Ze heeft de eerste Amerikanen gezien bij ’t H. Hartplein en die interneerden 2 Duitsers op een motor. Tussen twee haakjes: de Duitsers hebben de hele week met ontstellende grote snelheid teruggetrokken en een nieuw leger gevormd langs de Maas.

Zondag 17 Sept. zijn we naar Oploo geweest naar Oda van Nierop. Toen zijn er ontzettend vliegtuigen geweest en zijn er parachutisten geland in Nijmegen, Grave en omgeving, Eindhoven. (totaal 20.000).

Zondag 24 Sept. Moeder zou naar Grave gaan, maar wegens ’t schieten en de regen maar thuis gebleven. Algemene staking uitgebroken bij de Ned. Spoorwegen. Achteraf gebleken dat 16 personen in heel Nederland niet gestaakt hadden. Vader ook in staking.

Maandag 25 Sept. Artillerievuur v.d. Engelsen op de Duitsers die in Boxmeer zaten. De lijdensweek is begonnen.

Dinsdag 26 Sept. De bevrijding. Duitse tanks stonden opgesteld aan de Witte Brug. Tommies er op geschoten. Zodoende hele Lyonsdorp verwoest. Zoon van Ankersmit gedood en de vader en nog een zoon gewond. De Duitsers hadden ’s morgens nog gauw 2 handgranaten in ’t station en postkantoor gegooid, waardoor een grote ravage was ontstaan.

Woensdag 27 Sept. De Duitsers een aanval genomen op de Kreupelstraat. Donderdag 28 Sept. Duitsers op Overloon ingesloten.

Vrijdag 29 Sept. N.S.Bers opgehaald. … en …. hoofd kaalgeknipt, eveneens bij die van …, …, …. . …. en … en … ook gehaald (*noot:De N.S.B.-ers werden door de Binnenlandse Strijdkrachten opgehaald). De Sambeekse molen en verschillende huizen door de Duitsers afgebrand. Eveneens zware aanval op Boxmeer. Nu de buurt van ’t Kasteel. Mazenburg door de Duitsers aangestoken. Opper Höppener gehaald door de Engelse politie.

Zaterdag 30 Sept. Boxmeer ’t dorp zelf onder vuur genomen om plm. 5 uur tot 6 uur. Toen gauw naar v/d Hork. Toen we wilden gaan begon het vuren opnieuw. Moesten daar de kelder in tot half acht. Toen naar huis. Juist de deur uit of we lagen al op de grond voor de fluitende granaten. ’t Was schemerdonker, maar we moesten toch naar huis. Steeds naast de fiets gelopen en telkens als we wat hoorden gingen we in de spoorsloot liggen (Annie en ik). Gerrit Lemmens (vrouw dood) en zijn kindje zijn toen bij ons in huis gekomen, daar hij zelf geen kelder had. Nu slapen we ook in de kelder, daar ’t boven slapen op ’t ogenblik veel te gevaarlijk is.

Zondag 1 Oct. Wederom aanvallen op grote schaal. De Amerikaanse negers zijn nu gekomen. Nu al een hele week in de kelder gezeten en er al 2 nachten in geslapen. 7 Jongens v.d. ondergrondse op Mazenburg in de kelder ingesloten. Nog niet verlost. De Duitsers uit Overloon weg. 200 krijgsgevangenen de rest gedood. De Engelsen zijn bij de Stuw de Maas over “zegt men” * (*noot: de aanhalingstekens zijn er later bij gezet). Er vallen nog verschillende schoten. Piet Arts getroffen (hij is bediend) en Harry Flipsen een arm en een oog kwijt. 5 voltreffers gevallen bij de Vlam en v/d Bosch.

Maandag 2 Oct. 4 Ondergrondse op Mazenburg ontsnapt behalve Teun Groeneveld, Jan Verberkt, 1 uit Venray en 2 Belgen. Deze zijn in handen v.d. Duitsers gevallen. De Engelsen willen bij Heijen de Maas over. ’t Is nogal rustig tot nu toe (12 uur) alleen ontzettend vliegtuigen in de lucht. …. teruggekomen. Om 12.15 uur slaat er een granaat in. 7200 krijgsgevangenen gemaakt.

Dinsdag 3 Oct. Verkade ook gevangen genomen en met de andere (T.Gr., J. Verb) naar Duitsland gebracht. De brug* kunnen ze niet over de Maas krijgen (*noot: ponton- of zgn. Bailey-brug). De hele morgen schieten van alle kanten. 12 Granaten in de kerk van Sambeek terecht gekomen. De kerk van Vierlingsbeek en Vortum tegen de vlakte. Van 10 tot 11 uur in de kelder. We hebben nu sinds zondag Engelse tijd gekregen (1 uur terug). Tanks trekken vanuit dorp naar St. Anthonis en Oploo. Sinds Maandag 25 Sept. geen licht meer. Sambeekse toren v.d. kerk geschoten. De mensen vluchten allemaal uit Sambeek en Vortum weg. Nog steeds slaan er granaten in en er is nog geen brug over de Maas. 240 tanks zijn de bossen in. De Duitsers zitten tussen Vierlingsbeek en Venray. In Afferden zijn de Tommies de Maas over. Nog 2 voltreffers in Sambeek. 2 tankslagen v.d. artillerie bij Oss en bij Arnhem. Een niet-ontplofte granaat voor de kerk. De hele nacht is er geschoten met zwaar geschut.

Woensdag 4 Oct. De vliegtuigen zijn niet van de lucht en de tanks beginnen al te rijden (’s morgens half zeven). Ook wordt er nu al danig geschoten in de richting van Cijuck en ook in de richting van Vierlingsbeek. Een rookwolk stijgt op. Maandagavond allemaal lichtseinen in de richting van Grave (dat betekent dat er Duitse vliegtuigen in de lucht zijn). Ook zitten er geheime zenders in ’t dorp. … over ’t spoor hebben ze meegenomen. Die had een geheime zender. Tot half 2 stil geweest. Opeens een granaat en daar volgen er meer op. Om 2 uur de kelder in tot plm. 4 uur. Toen even stil, maar om 4.15 uur weer de kelder in tot 5 uur. Er vallen bommen in de richting Overloon. Er zijn 12 dubbelstaartige vliegtuigen. De Duitsers zitten weer in Overloon. Vannacht zijn ze op ’t Kasteel geweest en hebben geschoten op Zuster Maria* later overleden. (*noot: hierover zitten diverse kranten-artikelen van latere datum in het boekje). Ook hebben ze de fam. Beckers meegenomen en ’t Groot Veer in brand gestoken. Loerangel is ook afgebrand. In Overloon brandt ’t den helen dag door. De Boxmeerse molen hebben de Duitsers vannacht ook aangestoken.

Donderdag 5 Oct. Om 12 uur granaten bij Toon v. Vonderen. Van 12 tot 7 uur in de kelder. Fam. Beckers* nog weg. (*noot: hiermee wordt waarschijnlijk de familie Beckers van ’t grote veer bedoeld, zij lagen immers flink in het schootsveld).

Vrijdag 6 Oct. Vannacht Duitsers geweest bij ’t Station. Wapens bij ’t station gevonden (machinegeweren en revolvers). N. Versleyen en zijn zoon Jan meegenomen in Vortum door de Duitsers. Om 1 uur jagertjes boven de Maas en hebben daar ’t afweer in de soep gewerkt. De hele morgen bommenwerpers in de lucht. Met bosjes zijn ze. Ze laten ontzettende strepen achter. Weer bommen op Overloon. Om 5 uur vreselijk granaatvuur. Ben Smeets aan de overweg dodelijk getroffen. De granaten vallen overal waar de tanks staan. Weer granaten bij v. Vonderen en v. Bree.

Zaterdag 7 Oct. ’s Morgens al granaten. Stil tot plm. 12 uur. Toen granaten vlak bij ons. Julie kwam vragen of ik met haar mee mocht naar St. Anthonis, maar ’t werd van de hand gewezen. Om 2 uur ontzettend vliegtuigen en bommen op Overloon en aan de Maas. Om 4 uur granaten bij Westerlaken, Damen, op den Bouw, bij de Kanter. Vannacht nog 50 Duitsers in Boxmeer geweest. Om 5 uur ontzettende klappen. Om 6.30 u. mitrailleurgeschut van de Engelsen en granaatvuur. Vannacht overal landmijnen gelegd in de Veerstraat en Sambeekseweg. Een auto met 6 ondergrondse getroffen (Nahu, Oostlander en Verkouden gewond). Van Verkade en T. Groeneveld niets meer gehoord.* Versleyen (spoorman) sinds Dinsdag 8 dagen weg. Vermoedelijk gedood door granaatvuur in de weilanden aan de Maas. Om 12 uur vannacht 6 granaten ingeslagen bij Willems de molenaar. De hele nacht schieten. (*noot: deze 2 mannen zijn blijkbaar door een zekere ….. achtergelaten; hij ging er op de motor vandoor. Is na de oorlog nog veel over te doen geweest.)

Zondag 8 Oct. Om 7.30 u. naar de kerk geweest. Stil tot 11 uur. Granaten jagen ons weer de kelder in. Tot 12 u. in de kelder. Nu stil. Schieten van hieruit naar Duitsland. De Vortumse en Mullemse hei vol Engelsen. Venray vrij zegt men. Om 5 uur alleen thuis. Zwaar mitrailleurvuur aan de Maas. Vanmorgen 4 granaten ingeslagen bij ’t Kasteel. Om half 6 de kelder in tot half 7. Tien minuten later weer granaten en weer de kelder in tot 7 uur. Gisteren zijn er nog ingeslagen bij Danen, Op de Coul en aan den draai, bij v. Buitenen. Alle ruiten in de omgeving kapot. Oostlander dood. Maandag 9 Oct. Vannacht verschillende harde slagen. Vannacht weer Duitsers aan den Hogen Dijk geweest. Gisteren nog Duitsers op ’t Kermisterrein. Er op geschoten en ingesloten. De Duitsers hebben 2800 mannen, vrouwen en meisjes in een kamp samengebracht vóór Overloon (richting Venray) Vermoedelijk willen de Duitsers die mensen voor zich op drijven, zodat die de granaten opvangen en hun er veilig achter aan kunnen. Hoogstwaarschijnlijk is Versleyen en zijn zoon daar ook bij. Nijmegen is geëvacueerd naar Grave en Hatert. (Tante Jo ook daar). Nijmegen krijgt granaatvuur van Arnhem, Duitsland en Mook. Daarbij nog bombardementen van de Duitsers. De Boxmeerse mensen trekken allen naar Rijckevoort. Daar menen ze veilig te zijn. Men zegt dat ze garage Jetten willen bombarderen. … en …. overgebracht naar Eindhoven (8 Oct). Zaterdag weer landingstroepen geweest in Arnhem en Wageningen. Duitse parachutist in Beugen gevallen. Van 11 uur tot kwart voor 12 in de kelder. Tot 12 u. vrij. Van 12 tot kwart voor één in de kelder. Van half 4 to 4 u. in de kelder 9 granaten. Van 5 tot 6 u. in de kelder (21 granaten) en 2 geweerschoten. (1 bij Dr. Nuyens, Piet Arts, Ha Pe, en achter de kerk in de buurt van Ben Clabbers. Om 7 uur gauw naar bed vanwege “de stilte”. Er worden mensen gevraagd om voedsel te halen in Cherbourg. Aan ’t wassen met de hand, omdat we geen stroom hebben.

Dinsdag 10 Oct. Om 6 uur op. Aan ’t wassen. Vannacht enige slagen gehoord en vanmorgen ook al. De Engelsen hebben gezegd: NOG 4 ZWARE DAGEN VOOR ONS EN DAN IS ’T AFGELOPEN. Oploo moet geëvacueerd worden. Men zegt dat de Engelsen vandaag de Maas over willen trekken. (Om 9 uur is de was klaar). Men zegt dat er in Duitsland revolutie uitgebroken is. Ook zegt men dat dit de zwaarste dag nog voor ons is en dat wij er dan van af zijn. We hopen ‘t. Er is zwaar artillerievuur opgesteld bij Brienen en in Oploo. Er ligt een blindganger in onze tuin. Dit is de 1e stille dag geweest, maar 2 granaten. Maar dit is de stilte die de storm vooraf gaat.

Woensdag 11 Oct. Vannacht harde slagen geweest. Granaten ingeslagen op ’t Kasteel. De hele morgen schieten van hier uit en er zijn ook al vliegtuigen geweest. Prachtig weer. Om 12 uur in de kelder tot 12.15 u. Enige granaten. In Aken moeten de Duitsers zich overgeven, anders worden ze vernietigd. Oostlander begraven. Er liggen allemaal tanks voor de Maas. Er wordt danig geschoten en er vallen bommen (2 uur). De hele middag ontzettend schieten van alle kanten. Om half 6 wordt er vanuit Duitsland geantwoord. Van kwart voor zes tot half 7 in de kelder. 52 granaten. Héél harde klappen vlakbij. Fam. Groenewoud naast ons gekomen en Jan Barten (geen familie) er uit. Schijnbaar is er iets op handen. Maandagavond ontzettende brand geweest in de richting van Venray. In Venray moeten de Duitsers zich binnen 24 uur overgeven of heel Venray wordt plat gebombardeerd. En de mensen in Venray kunnen er niet uit, want de Duitsers zitten bij de mensen in de huizen. Een vreselijke middag geweest.

Donderdag 12 Oct. Gefeliciteerd in de kelder. Cadeaux nog te goed. De hele nacht schieten en er zijn nog wel 10 granaten gevallen. Vanmorgen niets als tanks gereden. Heel Oploo staat er mee vol. Treffers in de Kreupelstraat (Jan Arts, Linders, Versleyen, Kaat Schaminee (koe gedood), bij v.d. Hork in ’t Laantje en in de wei 2). Aken is gebombardeerd. Ze hebben zich niet overgegeven. Om half 11 kwamen er weer treffers. Gisteren zijn er ook ingeslagen bij N. Cremers op ’t land, naast Op de Coul) en bij Jetten. Er zijn steeds vliegtuigen in de lucht, van half 11 tot half 1 in de kelder. Ontzettend schieten. Er is een groot offensief op handen om de Rijn en Maas over te steken. Ontzettend schieten van onzen kant. De mensen trekken stuk voor stuk weg. ’t Is ook haast niet om uit te houden. De kelder zijn we nog aan ’t versterken. Met dat al heb ik een leuke verjaardag, maar die schade wordt nog wel ingehaald. Van kwart over 1 tot 2 uur in de kelder. Gegeten in de kelder (historisch). De soep, aardappelen en groenten nog aan tafel, maar ’t dessert in de kelder. 4 Rijen planken voor de kelder gezet. ’t Schieten blijft aanhouden. en er slaan er ook weer in. Direct de kelder in. De jagertjes hebben met mitrailleurs geschoten aan de Maaskant. 2 Voltreffers gevallen bij de Vlam. Er staat heel zwaar geschut op de St. Anthonisweg v.d. Duitsers. Ze schieten nu (3 uur) met mitrailleurs. Men zegt dat ’t geschut wel afzakt. Om 3.30 uur slaan er weer in. Weer 2 koeien en een kalf gedood op den Althof. Weer mitrailleurs in actie (3.35 u). Schieten allemaal op Venray. Doorbraak mislukt. Nu opnieuw aan ’t schieten 200 granaten op Boxmeer in totaal. Van 6 tot 6.45 in de kelder 7 granaten. Vader gaat elken dag naar ’t nieuwsbureau. Dat is bij de Prot. School. Daar is ’t hoofdbureau v.d. ondergrondse en bij Jetten ook. Iedere dag vlees vanwege de noodslachtingen. Zoveel granaten slaan er aan de Maas in. Een scherf op ’t dak gehad. Vanavond gekeken naar ’t ontzettende vuur v.d. kanonnen op Stevensbeek en Venray. Esser moet doodgeschoten zijn. Vannacht Jan Barten een treffer gehad. Elken avond om half acht naar bed en om half zeven op. ’t Slapen heeft heel wat in. Vannacht in de kelder flink mijn bol gestoten 2x tegen de planken en 1x tegen ’t plafond in de kelder (3 uur). Daarna ’n appel gegeten. Bedden omgeruild om 4 uur. De hele dag prachtig weer. Om 5 uur in ’t gras gezeten aan de straat en gekeken naar ’t mitrailleren v.d. jagertjes* aan de Maas.(*noot: jagertjes waren jachtvliegtuigen).

Vrijdag 13 Oct. Annie als gewoonlijk iedere morgen vlug om 7.30 u melk halen. ’t Heeft vannacht geregend en er zijn harde slagen gevallen. Om 8 u. zijn ze al weer bezig om Venray te beschieten. Ook vliegtuigen in de lucht. Vlees in overvloed. Een half uur gezocht voor een zakdoek. Nu staan er 400 tanks te schieten. Ze moeten 600.000 granaten afschieten en dan gaan ze de Maas over (400 gevechtswagens). Arnhem is gevallen. Men mag nog niet in Nijmegen komen. Na ’t halen van de N.S.B.ers in Nijmegen nog 800 lui gehaald. Om 12 uur ontzettend schieten met mitrailleurs en er is een luchtgevecht hier boven. Er slaan weer granaten in. Annie is niet thuis. Bij … 3 vrachtwagens textielgoederen uit ’t huis gehaald. … is met de N.S.B.ers weggebracht en die goederen had ze allemaal in voorraad. De ergste N.S.B.ers worden overgebracht naar Canada voor dwangarbeid. Nabbe vanmorgen op een mijn gereden met de motor in de Sambeekse hei. Hij moet dood zijn, zegt men. Perziken ingemaakt en nu kool insnijden (onder ’t granaatvuur). Nog 500 krijgsgevangenen in Vught doodgeschoten door de Duitsers. In Holland hebben de mensen veel te lijden v.d. Duitsers. Degenen die niet door de Duitsers willen werken, worden achter een auto gehangen en zo 5 kilometers meegesleept totdat ze dood zijn. Bij Jan Hutten hebben de Duitsers vannacht ingebroken en goud, zilver, geld en sigaretten meegenomen. Van kwart voor 3 tot 4 u. in de kelder. Alle kleren op de planken gelegd. Met Herman de Bruyn z’n gezin in de kelder. In Venray staan de Duitse tanks in en rond de huizen. De Engelsen zijn ze er nu aan ’t uitkussen. Een lawaai of de wereld vergaat. Dit is om 5.30 en van 6 u tot 6.45 in de kelder bij en met Jo Welp. Met angst naar huis. Toon v. Riel, Vane, Klaassen, Panken tegen de aarde. In Holland moet de toestand vreselijk zijn. In Utrecht hebben de Duitsers 400 mannen uit de huizen gehaald om te werken. In Apeldoorn 30 man doodgeschoten omdat ze geweigerd hadden te werken. In Overloon 2 kilometer opgerukt. De familie’s van de spoorlui die gestaakt hebben worden allemaal doodgeschoten. Nog 200 mensen in Boxmeer. Nog steeds iedere dag noodslachtingen.

Zaterdag 14 Oct Regenachtig weer. ‘t Waait stevig. Om 7.30 u. 2 gevechtswagentjes hier langs gekomen. Richting Sambeek gegaan. In Holland hongersnood, daarom vandaag in Engeland algemene biddag. Om kwart voor 9 slaan er al in. Vader en Annie juist weg. Er zijn weer veel bommenwerpers in de lucht. Vannacht 2 Duitsers geweest bij Heinemans in de kelder. Al ’t waardegoed (goud, zilver, spek, geld, brood) meegenomen. Om 5 voor 9 de kelder in tot half 10. Er wordt niet méér gewerkt als ’t hoognodige. Een hele file vliegtuigen overgekomen naar de Siegfriedlinie. Haalderen, Driel en Elst finaal plat. Arnhem nog in Duitse handen. Vannacht worden er klopjachten gehouden op de Duitsers. In Apeldoorn hebben de Duitsers 50 jongens doodgeschoten en deze op de hoeken v.d. straten gelegd als afschrikwekkend voorbeeld. Nabbe, is niet dood, maar, niettegenstaande hij gewond was door een mijn, door de D. meegenomen. Gisteren een flinke spion (baron uit Utrecht) bij de Boxmeerse molen geïnterneerd en 2 spionnen in St. Anthonis gepakt (stafkaarten met aantekeningen er op hadden ze bij zich). Een niet-ontplofte granaat bij Goossens. Gisteren 5 granaten in Sambeek gevallen, waarvan 2 niet ontploft. Venray vrij. 800 Engelse tanks tegenover 100 D. tanks. Vandaag moeten ze in Vierlingsbeek de Maas over. A’dam en R’dam wordt door de D. in brand gestoken. Je mag nu nog wel in St. Anthonis komen, maar men mag er niet meer uit (voor de spionnen). Om 4 uur vliegtuigen en ontzettende brand richting Overloon. 5 uur in de tuin peren plukken en nog geen minuut in de tuin of er valt een granaat niet ver van ons af in de wei achter ons. Plat op de grond en toen met een vaartje naar binnen de kelder in tot 5.30. Ben Smeets dood. Om 7 uur vallen bommen en ’t schieten blijft aanhouden. Om gek van te worden, zo’n herrie. Bij Jan Hutten vannacht S.S. Duitsers geweest 3 binnen 5 buiten. Ze zijn ontzettend bang.

Zondag 15 Oct. Om half acht naar de kerk geweest. Onderwijl is ’t schieten weer begonnen. Venray nog niet vrij. Gisteravond in Overloon straatgevechten geweest. Men zegt dat er bij v. Loon geschut komt staan. Gisteren is die granaat om 5 u. gevallen in de wei v.d. Zusters v. Elzendaal, dus vlakbij. Vanmorgen om 5.30 u. al aan ’t stoeien in de kelder. Om kwart voor 10 met Reg.* (*noot: dit was een Britse soldaat die vaak bij de familie Barten op bezoek kwam. Er waren in die tijd wel meer Britse soldaten die regelmatig langskwamen) op de B.S.A. motor naar ’t dorp geweest. De kerk van Beugen vanmorgen om half 5 in de lucht gevlogen. De Duitsers hebben dat gedaan. Schieten van hieruit naar de Maas. Om 11 u. tot 12 u. de kelder in. Ze vallen in ’t dorp. Om half 2 onder ’t afwassen slaat er een in. De kelder in. Een kwartier later slagen van jewelste. Later gebleken dat er een granaat voor ons huis op een boom geslagen is. De boom totaal weg*. Een scherf door de rolluik achter tegen de muur, een schilderijtje ermee af. Verder nog 2 ruiten stuk en pannen van ’t dak. Om kwart voor 3 weer uit de kelder tot 3 u. Toen viel er weer een voor ’t station, 3 bij Jan Litjens in de wei, waarvan 2 niet ontploft. Zo’n slagen waren ’t dat de bel vanzelf ging. Steeds wordt er gemitrailleerd. Om half 5 komt Mevr. Groenewoud vertellen dat er Duitsers den Dijk over zijn gekomen. Nu zijn er 5 Engelse tanks naar toe. Ontzettend mitrailleren er nu op in de Kreupelstraat. De Duitsers zitten weer in Groeningen, mitrailleren er op. ’t Brandt richting Venray. Redg. hier. In de kelder gezeten voor granaten tot 7 uur. 6 bij v.d. Hork gevallen en 1 bij ons op ’t paadje. *noot: over de boom is de volgende tekst later toegevoegd: Wat betreft die granaat op de boom vóór het huis: waar dat precies is geweest kun je nog zien aan de twee bijgeplante bomen, die, wat omvang betreft, sterk afsteken bij de andere bomen op de weg. Eén boom was helemaal weg, de andere zodanig beschadigd dat die ook vervangen is in het jaar 1945 (na de bevrijding).

Maandag 16 Oct ’t Schieten heeft alweer een aanvang genomen. Ontzettend zo’n herrie. De Duitsers zijn vannacht in Vortum geweest. Vader is naar blindgangers aan ’t zoeken. De jongens in D’land plegen veel sabotage. In de niet-ontplofte granaten zit zand of nat kruit. Gisteren hebben ze van hieruit Essen beschoten (45 km). Granaten van 80 kg. Vader is pannen op ’t dak aan ’t leggen. (10 voor 9). Gisteren zijn er 21 granaten in Boxmeer gevallen. Vannacht Duitsers geweest bij Anna de Best, ’t Kasteel, en bij Remmen. Levensmiddelen meegenomen. In Wanssum willen ze de Maas over. Van kwart voor 12 tot 1 u. Redg. hier. …. opgehaald. Geschut verplaatst. Om 3 u. Gebr. Welp hier. Om 5 u. slaan er vlakbij weer in. Redg. Hier. Tot 6 u. in de kelder. Van 6.15 u. tot 7 u. in de kelder. Heel Boxmeer heeft nu wat meegekregen. Grote witte wolken boven ’t dorp en zoeklichten. De hele lucht is één vuur. Vannacht tamelijk rustig geweest.

Dinsdag 17 Oct. Om 7.30 u. ’t schieten begint weer. Gisteren granaten ingeslagen op de losplaats v.’t. spoor en een bij Majoca. En 7 granaten in Oploo. Eén in de keuken v.d. chef*. (*noot: hiermee wordt de stationschef bedoeld). Om 9 u. naar dorp geweest Julia en Mies gezien. ’t Is regenachtig weer. Om kwart over 10 Julia hier. Gisteren 2 Duitsers dood geschoten in de Sasse Varanda* en 8 gevangen genomen (*noot: hier staat momenteel het Maasziekenhuis). Venray nog niet vrij. Ben Smeets begraven op ’t Kasteel. Vierlingsbeek vannacht brandbommen gevallen. Om 1 u. vlees gehaald, ondertussen granaten op kerk gevallen. Tanks nu bij de overweg. In Gennep hebben de Duitsers de mensen voor zich opgedreven. Van al die mensen zijn er 3 ontsnapt en over de Maas gezwommen. Venray nu vrij, naar men zegt. 3 granaten in de kerk, 3 op de kinderkapel, 2 op ’t Klooster, 1 gewonde bij Molmans op de stoep. De Duitse zusters van Stevensbeek ontdekt als spionnen. Zij gingen met een Rode Kruisband om den arm naar Sambeek naar de moffen om den boel te verraden. In Overloon staat geen huis meer van de molen tot aan ’t postkantoor. De Duitsers trekken op van Ijselstein (bij Venray) naar ’t Bosch. Morgen komt ‘t 5e Amerikaanse leger (1.000.000 man) en trekt in Venray de Maas over. In Mill is de koning v. Engeland geweest. Ondertussen zijn er bommen gevallen. Wanroy ook gebombardeerd. De Smakt ook vrij. Nog 8 kilometers v.d. Maas verwijderd. (’t Canadese leger). … (dochter van …) en … uit Sambeek opgehaald. Bij … hebben ze een Hakenkruisvlag in huis gevonden. Rommel doodgeschoten. Men kan nu ook brieven versturen naar ’t bezette Engelse gebied. Ze gaan via ’t Rode Kruis en worden, vanwege spionage, gecontroleerd. Ze zijn bezig om ’t licht door te trekken van Beugen naar Boxmeer. Om kwart voor 6 Redg. Hier. Met Bill en Barre Groenewoud de kelder in. Minister Churchill met de Koning in Nijmegen. Tot 10 over 6 hier geweest. Om 8 u. regent ’t en de Engelsen schieten weer volop. Woensdag 18 Oct. Vannacht naar men zegt bommen gevallen v.h. Broek tot aan Mill. Verder rustig geweest. Om 7 u. al aan ’t schieten. Om kwart voor 9 slaan er 5 in bij Dr. Horbach en bij andere mensen op ’t Zand. Om 10 u. De Vlam hier tot kwart over 11. In ’t dorp en in de Spoorstraat hebben ze licht, of wij ’t krijgen, weten we nog niet. Om 12 u. Redg. Hier. Om 2 uur slaan er in en om 3.30 u. ook nog. 7 zijn er op de kerk gevallen en bij Sengers. In totaal zijn er 75 in Boxmeer gevallen vandaag en vannacht. Om 4.30 u. Redg. En Julia hier tot 6 u. ’t Hoofdaltaar helemaal weg. Vanavond ontzettende brand achter Overloon. Duitse vliegers in de lucht. Donderdag 19 Oct. Vannacht rustig geweest. Vanmorgen om 8 u. 2 ingeslagen bij de kerk. Gisteren 4 opgehaald o.a. …. . …. had 2 wagens v.d. Duitsers aan … verkocht. 2 varkens in de bossen gevonden, rookvlees en nog meer. In beslag genomen. Om 10.30 u. de kelder in tot 10 voor 11. In Duitsland heeft Hitler een rede gehouden en gezegd dat de mannen v. 16-60 jaar allen mee moeten vechten. Montgomery heeft 3000 tanks tot zijn beschikking. De Engelsen zitten bij Dortmund. Wanssum en Meerlo bevrijd. Om kwart voor 12 slaan er in bij de kerk. Kwart voor 12 Redg. hier tot 12 u. Herman de Bruyn ook hier. Horst is ook vrij. … (boven de Export) en …. opgehaald. Zij stonden in connectie met de Duitsers. Jan Stiphout dood. …. wilden ze meenemen, maar was niet thuis. 10 hebben ze er gedaan gegevens bij de Hulppolitie. De N.S.B.ers in Nijmegen halen nu nog mensen op o.a. een dokter met zijn hele gezin. De N.S.B.ers schieten vanuit de huizen nu nog Engelsen dood. Om kwart voor 3 slaan er weer granaten in ’t dorp in. In Nijmegen een klooster ontdekt met Duitse nonnen. Daar zaten 3 geheime zenders. De Overste hebben ze doodgeschoten, de andere meegenomen. Nog 3 granaten in ’t dorp. Om kwart voor 5 Redg. hier tot kwart over 6. Jul en Jo Welp hier. De Duitsers gisteren om 4 uur overdag bij Willems molenaar geweest en gevraagd of er Tommies hier waren. Toen gegaan. De Engelsen gewaarschuwd en die hebben toen gepatrouilleerd.

Vrijdag 20 Oct. Om 10 voor 8 zijn ze in de hei al weer aan ’t schieten. Balken sjouwen voor de kelder. Vannacht Duitsers geweest om 3 uur. Mijn gelegd in de kerk en deze is helemaal in de lucht gevlogen. Je kunt niet meer langs de kerk komen zoveel puin. Gisteren een Engels officier door een granaatscherf gedood. In Oeffelt is ’t idem met de kerk als hier. Er slaan weer granaten in. Zwaar mitrailleren achter v. Loon. Annie met Jul naar St. Anthonis geweest. Om 12 u. de kelder in. Nu hebben we licht. Om kwart over 2 slaan er nog in. Ze zeggen dat dat allemaal op ’t Kasteel gaat. 3 Voltreffers op ’t Kasteel. Om 10 over half 5 Redg. hier tot 6 u. Vader bij Welp geweest. Op de terugweg bij Smeets binnen moeten vluchten 20 minuten daar geweest. Bij Verheijen plat op de grond voor de granaten. 7 kwamen er over en sloegen er vlakbij in. In Sambeek zaten Duitsers vanmiddag. De vrouw van Wijnen een granaatscherf in de arm. Vanmiddag op de Engelse radio gezegd dat naast Cherbourg en Caen, Overloon en Venray ’t ergst geteisterd zijn. Nog 6 kilometer van Venlo af. Nieuwsbureau overgeplaatst naar Veghel. Redg. zei dat ze binnen 2 of 3 dagen de Maas overgaan. Dan is ’t granaatvuur voor ons afgelopen. We willen ’t hopen. …. gehaald, sympathiseerde met de N.S.B. Weer ontzettend schieten vanavond. Ook geweldig vuur vanuit de hei.

Noot: op de bladzijden van 20 en 21 oktober 1944 zit een stapel papiertjes, foto’s, bidprentjes e.d. met een paperclip bevestigd. Hiervan is alleen het reeds eerder vermelde “het begin van de oorlog” opgenomen.

Zaterdag 21 Oct. Vannacht rustig geweest. Om 7.30 u. slaan er schieten ze al met mortieren (één korte en één lange klank) in ’t dorp. De rook kun je zien opstijgen. Om 10 over voor 8 alleen de kelder in. om 8 u. volgen de anderen. Om kwart over 8 moeten we er weer uit, want ze zeggen dat ’t allemaal Engels is. Boven gekomen bemerken ze weer dat ’t niet zo is, maar we moeten ons werk nog door doen. Annie komt terug van v/d. Hork en zegt dat ze allemaal in de Spoorstraat inslaan. Nu komen er harde slagen en moeten we de kelder in. Om 10 over 10 zitten we er nog in, want er slaan er nog steeds in. v.d. Brand uit Sambeek had N. Versleijen en Lemmens nog gewaarschuwd tussen Sambeek en Vortum in. Maar ze gingen toch door en zijn niet meer teruggekomen. Al de mensen waren daar (Vortum) weg. ’t Licht komt uit Nijmegen. Alleen de hoofdkabel en de schuilkelders krijgen licht. Omdat bij de Brouwer een schuilkelder is, kregen wij ook licht. Vandaag 4 weken geleden dat de Engelsen hier gekomen zijn. Annie komt thuis en zegt dat de Engelsen vandaag de Maas over willen. Om 10 over half 11 de kelder uit. Nu steeds mitrailleren plm. 100 granaten gevallen in de omgeving v.h. Kasteel. 2 Voltreffers op ’t Kasteel. Jansen op de markt ook tegen de aarde. Om half 3 slaan er weer in, in ’t dorp, maar we zijn nog niet in de kelder. Vanmorgen zijn er ook een heel stel brisantgranaten bij de molenaar Willems terecht gekomen. Gisterenavond om 5 u. 600 granaten afgeschoten bij Blonk in de wei. Schieten richting Stuw 9 kwart over 4). Om 4.30 u. Redg. hier tot 6.30 u. Jo Welp ook hier. Niets meer gehoord tot 8 u. Toen schieten en vliegtuigen. Vanmiddag granaten terecht gekomen in de 12 Apostelen Å huizen tegenover bakker Loonen Beugenseweg. Zondag 22 Oct. Vannacht rustig geweest. Om half 7 op en naar de kerk. Zeer druk, in de kinderkapel vanwege de Grote Kerk weg is. Ondertussen begint ’t schieten al en er zijn ook vliegtuigen. Geweldig mitrailleurgeschut achter v. Loon. Engeland heeft nu 12000 bommenwerpers, Duitsland 2000. Iedere dag maakt elke fabriek in Amerika 1 Spitfire en iedere week 1 bommenwerper. Ze hebben nu een vliegtuig uitgevonden “Temporal”dat vlugger en hoger * (*noot:….enkele onleesbare woorden) vliegt als de Spitfire en niets kan hem omlaag schieten. Een bommenwerper heeft 4 motoren. De bommen zitten in ’t vliegtuig. 2 piloten, 1 navigator, 1 mecanicien, één marconist en de bommenwerper zelf. Deze man ligt plat in ’t vliegtuig en kijkt door een glaasje naar beneden* (*noot: hier heeft mijn moeder een rondje met kruisje getekend om het glaasje te verbeelden). Als ze nu bv. een fabriek willen bombarderen en die fabriek komt voor dat glaasje, dan zegt de bommenwerper: O.K. en ’t vliegtuig duikt om de bommen op zijn doel neer te gooien. Een bom weegt 12000 pond. Dit zijn zowat de zwaarste. Deze is 3,75 m. lang. Deze kunnen ze maar één meenemen vanwege de plaatsruimte, die ze innemen. De Tommie die Annie gezien had, vanmorgen v.h. front teruggekomen en hier geweest van 11 u. tot half 12. Zwaar geschut voor de Maas. ’t Kasteel is ontruimd. Om half 3 steeds mitrailleren bij van Loon met 3 tanks tot 4 uur. Men zegt dat vanavond de Infanterie in Rijkevoort komt en de Maas overtrekt (10.000 man). Om 6 uur nu voortaan binnenzijn. 7500 kogels vanmiddag afgeschoten. Om half 5 Tommie hier tot 9 uur. Julia om 5.30 u. hier. Vandaag de eerste dag dat we niet in de kelder zijn geweest. Maandag 23 Oct. Rustige nacht gehad. Om 9 uur begint ’t schieten, maar nu verder af. Vader naar Rijkevoort. Om 9 uur Annie naar ’t dorp. Stiekum met Julia naar Brienen geweest. Bob, Norman en Bill in de jeep getroffen, die op de fiets naar hier en Jul en An in de auto. Tot 11.30 u. hier geweest. Reuze schik gehad met de fietsers. Om 11.30 met Jul naar ‘t Zand. Onderweg plat op de grond, want er slaan 3 granaten in. om 3 uur met Jul naar St. Anthonis. Nol Versleijen* (spoorman) in Vortum doodgeschoten door de moffen. Hij had 3 persoonsbewijzen bij zich en werd verdacht van spionage. ook nog spoorpet op en uniformbroek aan Verkade hebben de Duitsers in Beugen in de Maas verdronken. De Engelsen hebben de loopgraven in Heijen onder water gezet. Daar niet meer van te vrezen. Vanmiddag nog 2 granaten ingeslagen. ’t Station in Vierlingsbeek is afgebrand. Lemmens thuis, wil niet zeggen hoe het met Versleijen isÆdoodgeschoten omdat hij spoorman was en die staakten. gedenkplaat later aangebracht in station Boxmeer. De stuw in Grave dichtgelegd. Nu stijgt hier in Heijen ’t water 13 meter. Om 7.30 vliegtuigen naar Essen en Düsseldorf tot 8.15 u. nu weer granatenzendingen.

*noot: op de bladzijde van 22 oktober 1944 zit het bidprentje van Nol Versleijen. Mijn moeder heeft hierbij op een apart papiertje geschreven: “Deze man, Nol Versleijen, was samen met Opa bij de Spoorwegen in Boxmeer. Hij is door de Duitsers opgepakt terwijl hij op zoek was naar zijn zoon Jan die in Vortum bij familie melk was halen. Deze Jan kon niet naar huis vanwege beschietingen. (Is later ongedeerd teruggekomen). Omdat het tevens in de dagen van de spoorwegstaking was, was ’t voor een spoorman dubbel gevaarlijk. Versleijen droeg ook nog steeds (ondanks waarschuwingen) zijn dienstbroek met rood streepje opzij, en zijn dienstpet toen niet op, wel de dienstbroek aan. Vermoedelijk daarom hebben ze hem vermoord. Doodgeschoten in de kelder van Jansen de koster in Vierlingsbeek, daarna in de beek gegooid. Later in Boxmeer op ’t kerkhof herbegraven, gedenkteken in station Boxmeer.

Dinsdag 24 Oct. Vanmorgen om 8.30 u. naar Brienen geweest met Jo en Jul. Tommies hier in de auto. Om 11 u. met Jo Welp naar Oploo. Met Tommies gepraat. Om 4.30 u. Tommie R. hier tot 5.50 u. Duitsers weer in Vierlingsbeek.

Woensdag 25 Oct. Vannacht rustig geweest, alleen vliegende bommen VI, zeiden de Engelsen. Ze zijn hier overgekomen. Eén in Mill gevallen. Om 10 u. Tommies en Jul hier tot 11.30 u. Om 12.30 u. naar Oploo. Om 4 uur terug met Jo Welp. Tommie hier tot 6 u. Zuster Bloem getroffen in Venray door granaat. Een Geestelijke dood en 2 Tommies. Zuster Bloem ook dood. Ze waren een vrouw aan ’t begraven. Geen granaten geweest vandaag. Gisteren op Mazenburg een verbrand lijk gevonden. Vermoedelijk Jan Verberkt maar ze kennen hem niet, want ’t bovenlichaam was verbrand.

Donderdag 26 Oct. Vannacht Duitsers geweest bij Anna de Best en alles gestolen. Vanmorgen Tommies hier geweest, maar onmiddellijk weggeroepen naar Overloon, omdat daar Duitsers waren. In de Sasse Varanda ook Duitsers. Volop schieten er op. De Chef weer terug uit Rijkevoort. Om kwart voor 2 met Reginal in een tank tot bij Elzendaal geweest. Annie met Jac. Verdijk om 2 uur naar ’t voetballen van de Tommies. Om 4 uur thuis op een tank. Er slaan weer granaten in. ’t Voetballen ging hier niet door, vanwege de spionage. Vandaar in Rijkevoort. Annie met Jac. Naar St. Anthonis. Met tank terug. Een paar dagen rust gehad nu. Nu slaan er weer in, op ’t voetbalveld. Om kwart voor 5 brengt Annie Jac. op de fiets gauw naar huis. Om 5 u. Reg. hier met Jo en Fons Welp tot 6 u. Granaten slaan nog in. vanavond om 7 u. grote brand in Vierlingsbeek.

Vrijdag 27 Oct. Vannacht Duitsers geweest bij “Riche” en Klaassen Hoedemakers. Vanmorgen om 8 u. een vliegende bom overgekomen. Om 10 u. Tommies hier tot 11 u. nog Duitsers in de Rips. In A’dam hebben de moffen 29 personen doodgeschoten. In Breda 50 personen gedood. De moffen hadden die mensen 5 aan 5 gebonden en zo voor de ogen van het volk doodgeschoten. Om 2 uur met Jul naar St. Anthonis. Om 5 u Annie op de motor naar huis. Reginal hier met Jo en Fons Welp tot 6 u.

Zaterdag 28 Oct. Vannacht weer pseudo.Duitsers geweest bij T. Derks. Van alles gestolen. Jul om 9.30 u. hier tot 11 u. Prachtig weer en veel vliegtuigen. Een nieuwe krant gekregen “Helmonds Dagblad”. Ook de “Gelderlander” krijgen we nu weer na 2 1/2 jaar. In ’t Noorden van het land rijden de treinen weer op Duist bevel. Maandag moeten ze hier gaan rijden van de Engelsen. Om 5 u. Tommie hiet met Jo Welp tot 6 u. Om 6.15 u. zijn er Duitse vliegtuigen in de lucht. Er vallen bommen richting Eindhoven. Ook lichtseinen worden er gegeven. Bij de Witte Brug stonden vandaag 2 Engelsen en 2 Hollandse politie’s. Die houden al de burgers aan in verband met de diefstallen die hier ’s nachts gepleegd worden.

Zondag 29 Oct. De “Gelderlander”weer verschenen. Een aanval op Venlo. Men zegt dat we moeten evacuëren naar Brussel. Gisteren in Oploo een “Tyfoon”gevallen. Dit is een vliegtuig, dat boven ’t gevechtsgebied komt en kijkt of de granaten van de Engelsen tref hebben, en ’t kan ook foto’s maken waar de Duitsers zijn. Die “Tyfoon”was zelf geraakt door een Engelse granaat daar hij in de vuurlijn kwam. Geen doden. Ontzettend mitrailleren. Om 3.30 u. Tommies hier met Jul en Jo. Om 4 u. Reg. hier tot 6 u. om 6.15 u. Duitse vliegtuigen bombarderen Helmond. Gisteren ook bommen in de Veerstraat, ’t Mierde Hout. Allemaal lichtseinen en afweer. Om 8.15 u. weer Duitse vliegtuigen.

Maandag 30 Oct. Vannacht Duitsers geweest bij verschillende mensen o.a. Derks. Om 10 u. Herman en Mandje de Bruijn hier. Om 2 uur Tommies hier tot 3.3o u. om 4 u. Reg. hier. Annie met 2 andere Tommies hier, in de auto naar het dorp geweest. Fons, Jo en Jul hier. Reg. tot 6 u. hier. 15 Granaten gevallen op ’t Zand en bij ’t Kerkhof. 3 Tommies gedood.

Dinsdag 31 Oct. Vannacht Duitsers geweest bij Klaassen Hoedemakers, Olieslagers, Pechthold, Simons, Beekmans. Sigaretten, onderkleding en snaps en ham meegenomen. Om 10.30 u. Tommies hier tot 11.30 u. Jul ook hier. Duitsers door de Corridor gebroken. Over 3 weken zal R’dam vrij zijn. Tilburg en ’s Bosch vrij. Zondag zijn Piet Verdijk en zijn zoon v.d. Beugenseweg op een landmijn gelopen en gedood aan de Maas. Breda, Bergen op Zoom, Tilburg ’s Bosch, en Goes vrij. Nog 3 kilometer van Rozendaal. Om 4.30 Reg. hier met Jo en Fons. Om 5.30 u Jul hier tot 6 u.

Woensdag 1 Nov. Allerheiligen. Vannacht Duitsers in ’t dorp geweest. De Engelsen hebben er op geschoten. Daarom nemen ze revanche en krijgen we om plm. kwart voor 10 een paar van die “jonkheren”. Bij de eerste slag een scherf in ons schuurtje. Varkentje dood. De granaat in ’t land achter onze tuin gevallen. In de kelder gezeten tot plm. 10.15 u. Reg. haalde ons er uit. Hier geweest tot plm. 10.45 u. Om 10 11. u. komt Herman Welp overhaast hier aan met de boodschap dat ze een blindganger gehad hebben in de salon. Een groot gat in de muur, maar hij was niet ontploft en lag midden in de kamer. Verder nog treffers bij v. Haren (naast Welp), Derks, Hengst en bij ons, bij v. Beveren en bij Op de Coul en in de tuin. Scherven in ’t schuurtje, overigens niets bij ons. Een “gezellige”Allerheiligen. ’t Varken bij van Haren gedood, anders geen ongelukken, wat wel wonderlijk is, daar de mensen allemaal pas uit de kerk kwamen. De Duitsers weer 5 mijlen teruggedreven in de buurt van Helmond. Ook zijn er vanmorgen granaten gevallen bij Anna Schoth in den tuin. Men hoort van alle kanten timmeren om de ramen weer dicht te krijgen. Bij Prins en Homberg ook een voltreffer. Voor 3 dagen terug een munitiedepôt v.d. Engelsen in Nijmegen de lucht ingevlogen. De grootste ramp van Nijmegen. Vanmorgen een granaat gevallen in ’t land tussen Damen en Op de Coul. Om 3 u. naar dorp geweest met Annie. In totaal 50 granaten gevallen. 7 Granaten rondom Welp gevallen en 1 treffer. Overigens nog gevallen bij v.d. Heuvel, Hoffman, Haarkens, v. Kuik. Om 3 u. Reg. hier tot 6 u. Jo ook hier. Om 6 u. Jo weggebracht. Bij Op de Coul zijnde, beginnen ze te mitraillerenen worden er …(niet leesbaar)…serien (sirenen?) gegeven. Reg. op onderzoek uit en (weer) wij terug. Om 6.15 u. de baan veilig en Jo op de motor nar huis. Om 6.30 u. de kelder in, want er vallen er weer. Tot 7.30 u. in de kelder.

Donderdag 2 Nov. Vannacht rustig geweest. Om 10 u. Jul hier tot 11.30 u. Om 3 u. granaten inslaan bij Anna de Best 2 Tommies gewond en nog op meer plaatsen. Tot 4 u. in de kelder. Om 4.15 u. Jo hier en om 4.30 u. Reg. hier tot 6 u. om 7 u. ontzettend vliegtuigen. Om 7 u. ontzettend vliegtuigen. Om 7.30 u. boven gekeken en allemaal lichtkogels en gloeiende granaten. De lucht (vermoedelijk boven Düsseldorf) is helemaal rood v.d. brand daar. Om 9 u. schieten op straat met mitrailleurs. Radio Engeland heeft gezegd, als ’t station Groningen niet dadelijk staakte, ’t gebombardeerd zal worden.

Vrijdag 3 Nov. Vannacht 50 Duitsers in ’t dorp geweest. Engelsen hebben handgranaten gegooid. Om 10 u. Jul hier tot 12 u. Vanmiddag om 2 u. 4 granaten in ’t dorp gevallen en 30 in ’t dorp Beugen. Om 4.30 u. Reg. hier tot 6 u. met Jo, Fons en Jul. Die 2 gewonde Tommies v. gisteren waren kameraden van Reg. Ze zijn naar Engeland vervoerd. Gisterenavond Düsseldorf gebombardeerd. Oom Jan vandaag 5 weken weg. In Schijndel moet de Toon Bolsiusstraat, de boterfabriek, Janssen de Witt weg zijn. Om 9.30 u. slaan er granaten in, niet ver af. 3 Salvo’s zijn er geweest van 10 elk.

Zaterdag 4 Nov. Vannacht rustig geweest. Duitsers geweest bij bakker Kersten. Vierlingsbeek en Groeningen worden ontruimd met ’t oog op den overtocht v.d. Maas. Granaten gisterenavond gevallen bij Verbeten (helemaal weg), kazerne, Jansen (kapper), Jansen (slagers), distributiekantoor, de Wild, Bergman, Peters, Ter Ellen, Secretarie, Stelder, v. Sambeek (beugens Veld). De meeste gaan nu weg o.a. fam. Welp, Bours, Spiekman, en vele anderen. De bakkers bakken niet meer, want ze hebben niets meer, zeggen ze. Om 1.30 u. tot 2.30 u. in de kelder. Om 3 u. Reg. hier met Mandje de Bruijn tot 3.30 u. om 5 u. Reg. hier tot 6 u. Om 7 u. vliegtuigen tot 9.30 u. Ontzettende lichtkogels op wel 15 plaatsen boven Duitsland.

Zondag 5 Nov. Vannacht Dortmund gebombardeerd met 2000 vliegtuigen. Van 5.30 u. tot 6 u. 71 granaten gevallen in ’t dorp 5 salvo’s van 7 en 3 van 12 en later nog 2. Haast Bijna niemand meer in Boxmeer. Om 4.30 u. Reg. hier met Fons tot 6 u.

Maandag 6 Nov. Vannacht rustig geweest. Om 10 u. Jul hier tot 10.30 u. Om 11 u. Herman hier tot 12 u. Om 12.25 u. de kelder in. Vermoedelijk vallen de granaten bij ’t Kasteel. De hele morgen aan de Maas gemitrailleerd en vliegtuigen naar Duitsland. Tot 12.45 u. in de kelder. Om 2 u. ontzettende macht vliegtuigen, die uit Duitsland komen. Ze trekken over tot 3 u. Tevens hebben we de was, want ’s morgens hebben we geen licht. Om 5 u Reg. hier tot 6 u. Om 7 u. ontzettend vliegtuigen naar Duitsland. Om 8 u. vallen er bommen richting Helmond en Eindhoven. Overal worden er lichtseinen gegeven. In Duitsland staat weer een stad in brand. Om 9.30 u. beginnen ze weer van hieruit met mortieren te werken.

Dinsdag 7 Nov. Vannacht Jan Arts en Toon de Boer afgebrand. 6 Duitsers daar geweest. De Engelsen hadden een lichtlijn gespannen. Daar liepen ze tegenaan. De E. met de tanks zagen ze toen en schoten erop. De D. gingen achter de boerderij en zodoende zijn die in brand geschoten. Na a.s. Donderdag 6 u. mag men Boxmeer niet meer in of uit. Alles gaat evacuëren. De Chef is ook weer vertrokken naar Wanroy. Jo en Fons Welp zijn ook weg. Er zijn nog maar een paar mensen in ’t dorp. Morgen gaan Westerlaken, de Bruijn, Damen naar Chaam (bij Breda), en v. Glabbeek naar Haps. Er is een grote slag op komst. Oeffelt is verplicht moeten evacuëren. We staan in dubio, blijven of gaan. Gisteren Helmond en Handel gebombardeerd. Een Mijnheer uit Nijmegen hier geweest en daar nog alles O.K. groeningen geëvacueerd. Nu hebben ze al de koeien en paarden bijeengedreven en brengen die nu langs de spoorlijn naar Wanroy. Annie sinds 26 juni geen school meer gehad* (*noot: tante Annie is in september nog een week naar school geweest. Voor kinderen die “over het spoor” woonden werd dat toen al te gevaarlijk geacht. Mama was toen al van school af). We krijgen nu zout op de bon. Om 10 u. Herman hier. Om 11 u een Tommie hier, die we in St. Anthonis op de motor gezien hebben. Hier tot 12.30 u. Om 3.30 u. Herman weer hier en om 4.30 Fons hier met Reg. tot 6 u. Om 8 u. flink schieten van hier uit. De mensen die uit hun huizen zijn mogen er niet meer in. Een leger van 2.000.000 Amerikanen onderweg. Antwerpen en Vlissingen vrij. Ontzettend stormweer. Toch zijn er nog vliegtuigen in de lucht. Een spion vandaag gesnapt bij Remkens aan de garage. Nu moet hij de mijnen, die de D. langs de Maas gelegd hebben aanwijzen en mee opruimen. Ook moet hij vertellen waar soldaten zitten.

Woensdag 8 Nov. Vannacht rustig geweest, maar ’t onderwerp van den dag is en blijft “evacuëren”. We moeten toch weg, zeggen ze. De Bruijn, Westerlaken, Damen, v. Vonderen, v. Bree, Bouwens, en Tullemans allemaal weg. Na 6 u. mogen we niet meer uit of in B. Om 10 u. met 2 Tommies gepraat, die van niets weten. Nog plm.200 mensen in Boxmeer. Morgen komt de Engelse politie om inkwartiering. Om 4.15 u. Reg. hier en Jul tot 6 u. Fam. Welp weg. Herman hier. Om 8 u. mitrailleren, verder rustig.

Woensdag 8 Nov. Steeds praat over evacuëren. Nog steeds thuis. Vanmorgen Fons Welp hier. Men zegt dat ’t nu officieël waar is. Fam. Groenewoud vertrekt uit eigen beweging naar Sambeek. Fam. Welp ook weg Oploo. Behalve Herman komt nu bij ons en wij blijven. Om 4.30 u. Reg. om 4.30 u. Reg. hier tot 6 u. Vannacht rustig geweest.

Donderdag 9 Nov.* Om 8 u. zeggen ze, dat we morgen om 10 u. weg moeten zijn. We zijn nog ongeveer alleen in Boxmeer over. Nu alles gauw aan ’t inpakken. Alle vertrekken moeten leeg zijn. De meubels moeten allemaal in één vertrek samen gepakt worden. De deuren moeten allemaal open blijven. De sleutels moeten bij de politie afgegeven worden. Om 10 u. zegt men, dat we nu om 3 u vanmiddag weg moeten zijn. Ontzettende paniek. Om 1.30 u. eten en onder dat bedrijf komen ze ons vertellen dat we nu om 2 u. weg moeten. Om 2 u. komen de Engelsen aan huis en laden ons op. Toen richting Bakel. Om 6 u. ’s avonds daar aangekomen. We mochten daar niet blijven. Moesten bij “wagen 10 blijven”. In Bakel werden we ingespoten en kregen daar “zure soep” en 2 sneden “genadebrood”. Om 7.30 u. weer verder naar Tilburg. Om 12 u. daar in de nacht aangekomen. Ontzettend koud en regenen van jewelste. Daar in Tilburg een paar uur moeten wachten en verder naar “’t Kamp Lage Mierde”. Voormalig kamp v.d. Arbeidsdienst. Daar kwamen we aan om 2.30 u. in de nacht. Een romel van belang. Daar 1 dag “erg plezierig en goed”gelogeerd. Niets te eten daar. Toen per auto naar een zekere James* in Eindhoven. De volgende dag met de auto naar Helmond. Nu daar gekomen op Zaterdag 11 Nov. (*noot: James was een Nederlandse militair. Het evacuëren gebeurde ook door Nederlandse militairen). *noot: bij donderdag 9 november 2004 zit het volgende verhaal met een paperclip vast in het dagboekje. Mama heeft dit later geschreven.

Donderdag 9 Nov. 1944 is een dag die we nooit zullen vergeten. Na wekenlang dag en nacht in de kelder doorgebracht te hebben met weinig eten en kou lijden (we hadden er matrassen in die we op stoelen en planken gelegd hadden, maar ’t was toch koud) en vooral angstig als de bommenwerpers ’s nachts overvlogen) kregen we op deze dag (9 nov.) opdracht van de Engelsen om te evacuëren. Moeder zei:”Ik ga nooit mee, ik blijf hier.” Toen ’t op vertrekken aankwam zat Moeder als eerste op de vrachtwagen. Heeft ze later bij de volgende krasse uitspraken nog dikwijls moeten horen, evenals ’t gezegde: “na de oorlog komt hier voortaan elke dag de slager aan huis met een lekker stuk mals vlees”. Is ook maar ten dele na de oorlog uitgevoerd. Maar op die dag komt er om 2 uur een vrachtwagen voorrijden met enkele Engelse soldaten en een lid v.d. Binnenlandse Srijdkrachten als tolk. Voordien hadden we eerst nog alle meubels v.d. bovenverdieping in één kamer samen moeten brengen en beneden ook alles in één kamer moeten opslaan. Een zwaar werk. Toen ieder van ons vieren 4 kussenslopen volgepakt met ondergoed, lakens en alles wat we maar mee konden nemen. De slopen werden met touwen vastgebonden en zo over de schouders gehangen. Verder enkele jurken over mekaar aan, wat niet prettig zat, mar je had ze in elk geval nog en ’t was goed voor de kou. De tolk die bij ons kwam was een Helmonder en hij spoort ons aan (met het geweer over de schouder) om voort te maken en vlug in te stappen, maar Vader heeft tijd genoeg, waarop de Helmonder:”Als je niet opschiet, schiet ik je kapot., waarop Vader:”dan schiet me maar kapot”. Angstige momenten. Juist voor we de voordeur dichttrekken denk ik ineens nog eens aan ’t biggetje dat in de kelder in ’t zout staat. Doodgeslagen in ’t schuurtje in de tuin door granaatsplinters. Daarop zeg ik nog gauw zachtjes tegen Vader ’t varkentje” waarop Vader nog vlug de kelder induikt en ’t bruine Keulse potje nog mee kan. De Helmonder weer: “Mot de zuurkool ook nog mee?”waarop Vader, “ja daar ben ik een geweldige liefhebber van, vandaar.” ‘t Gebraden vlees wat ’s middags in de pan zat hebben we in theedoeken nog meegenomen. ’t Was later wel koud maar toch lekker als je in ’t kamp aangekomen alleen na lange uren een bon krijgt voor een bord pap en als je aan de beurt bent en de pap op is. We hadden ook nog Vaders fiets mee kunnen nemen. Daar is Vader nog een keer mee naar Boxmeer gegaan om weer pannen op het dak te gaan leggen die er door de beschietingen afgevlogen waren en lekkage gaven. Nog door een Boxmerenaar (zijn naam wil ik niet noemen, er leeft nog familie van) die bij de Binnenl. Strijdkr. was opgepakt en naar de Engelsen gebracht. Deze jongeman kwam vóór de oorlog met boodschappen bij ons aan huis. Is later geëmigreerd naar Amerika. Had nog meer van die leuke dingen gedaan en kreeg ’t daar na de oorlog moeilijk mee.

Toen we terugkwamen op 19 Maart ’45 lagen de appels gerot op de zolder. Toen we op 19 Maart 1945 terugkwamen konden we niet meteen in ’t eigen huis, zat vol met Engelsen. Eerst nog in de Paddestoelen (Bilderbeekstr.) gezeten, toen in ’t huis v. Mevr. Op de Coul en toen eindelijk thuis. De zolder lag vol met rotte appels en ’t huis was vuil van boven tot beneden, Hard moeten werken!

Zondag 12 Nov. Vader en Herman op de fiets naar Boxmeer. Niet verder geweest dan Oploo. De evacueës uit St. Anthonis en Oploo moeten zich melden en gaan dan naar ’t kamp “Lage Mierde”of naar België en Frankrijk. Nellie* van Oom Sjef in Schijndel gedood tijdens de bevrijding en Annie gewond.

*noot: op deze bladzijde zit het bidprentje van Petronella Jozeph Barten, overleden te Rosmalen, door een noodlottig ongeval, den 23 October 1944. Hier eindigt het eigenlijke dagboekje.

Met balpen zijn in een later stadium de hiernavolgende afsluitende woorden geschreven.

Op een boerenwagen terug van weggeweest: eindelijk weer thuis op 19 Maart 1945, einde van de evacuatie. Een periode van 5 jaren zijn afgesloten. Een tijd van angst, ontbering, ellende, 6 weken slapen in de kelder. We zijn er allen goed afgekomen. Het huis is behoorlijk beschadigd en bevuild door Engelse militairen die er de “Officer’s Mess” in gehuisvest hadden. Dit is het verhaal van de laatste oorlogswinter van de familie Antoon Barten-Bevers Jo en Annie, opgetekend door Jo. Vervolgens schrijft mama weer verder, eerst in het boekje, daarna weer op de bekende losse velletjes. De data van deze schrijfsels zijn onbekend.

Van Zaterdag 11 Nov. 1944 tot 19 Maart 1945 geëvacueerd geweest bij Oom Jan en Tante Mien in Helmond. Daar ontmoette ik nog een jongen die evenals wij vanuit Blerick in Helmond geëvacueerd zat. Hij wou graag met mij naar de film en vroeg dit eerst netjes aan Vader. Maar Vader vond het maar niks. “”Och Mijnheer”zei die jongen, “maar ik doe mijn mooiste moliertjes aan”(Moliertjes zijn schoenen). Dat was wel leuk gezegd, want hij had ook praktisch niets mee kunnen nemen. Maar Vader vond de avondlucht maar niks en ’t feest ging niet door. Zoals in de inleiding aangegeven zit in het boekje een zgn. vestigingsvergunning van de gemeente Boxmeer. Mama heeft daar later het volgende briefje bij geschreven: “Dit is een bewijs wat je eerst moest hebben om na de evacuatie (van 9 Nov. ’44 tot 19 Maart ’45) weer terug te mogen gaan in je eigen huis. Op 19 Maart 1945 kwamen wij op een boerenkar terug, maar konden niet in ons eigen huis omdat de Engelsen er de “Officer’s Mess”in hadden zitten. Zodoende zijn we eerst in een van de “Paddestoelen” oftewel Bilderbeekstraat, terecht gekomen en daarna in het huis van Mevr. Op de Coul oftewel “Louisahof”op nr. 24 Stationsweg. Na enkele weken konden we toen, weliswaar met nog Engelse inkwartiering, weer terug in ons eigen (bevuilde en kapotte) huis. Hard moeten werken om alles weer schoon te krijgen!!” Op een ander blaadje staat het volgende vermeld: “In 1942 moest iedereen alle soorten metalen inleveren zoals koper, lood, tin enz. Thuis hadden we een koperen spiegel en parapluiebak. Deze heeft Vader in ’t tuinschuurtje (achter in de tuin) onder het hooi en strooi (voor het varkentje en geitjes) gestopt. Na de evacuatie was ’t er gelukkig nog, evenals de pas voor de oorlog nieuw gekochte radio. De radio moest iedereen in 1943 inleveren. Gelukkig hadden ze thuis de oude nog bewaard. Die werd toen ingeleverd en werd ondergebracht in de koelhuizen tegenover ons huis. Nooit meer iets van gehoord of gezien! Bij de zgn. “gutscheins” zit ook weer een blaadje met toelichting: “mogen beslist nooit gevouwen worden: bij elke vouw helft minder waard!! Deze 2 “gutscheinen”van resp. 10 en 25 ct. heb ik gekregen van Tante Tonnie. Die heeft ze op haar beurt weer gehad van een Joodse heer uit Nijmegen die zijn dochtertje Sara bij de Zusters van het Heilig Hart op “Christus Koning”op school had. Dit was in de beginjaren van de oorlog 1940-1945. Tante Tonnie is in 1939 uit Finland moeten vluchten en heeft de oorlogsjaren doorgebracht in Nijmegen en Rosmalen. Die Joodse heer hebben de Duitsers op een avond, toen hij naar de post liep, meegenomen en op transport gezet naar het kamp Westerbork. Deze “gutscheinen” kregen ze daar in het kamp om er koolwatersoep mee te kunnen betalen. De vrouw en dochtertje Sara zijn na deportatie van man en vader ondergedoken. Na de oorlog is deze Joodse heer teruggekomen en heeft bij de Zusters een hele avond over de gruwelen in kampen verteld. Omdat Tante Tonnie veel voor Sara gedaan had kreeg zij de 2 enigste “gutscheinen”van deze heer (de enige die hij nog had), meer uit dank nog voor de zorgen aan Sara besteed. Deze man vertelde dat priesters die ook in het kamp zaten eerst boven op een kast moesten gaan zitten en dan preken. Na afloop, of als het de Duitsers lang genoeg was, moesten ze van de kast af, hun tong op een tafel leggen die de Duitsers dan vastspijkerden op de tafel. Ook heeft hij gezien dat de Duitsers een tamelijk dikke man namen, hem in een soort molen zetten, deze ronddraaide om zodoende “lekkere wurst”van deze man te maken; daar was hij alleen nog goed voor zeiden de Duitsers. s.v.p. Deze “Gutscheinen” nooit wegdoen, ze zijn van historische waarde! Zijn desnoods nog altijd van waarde voor Openluchtmuseum Oorlogsmuseum. Als afsluiting nog een volgekrabbeld blaadje waaruit blijkt dat ook de bevrijders niet altijd het goede in de zin hadden: ‘Na de bevrijding in Mei 1945 gingen Vader en ik op de fiets met volbanden richting De Rips om te kijken hoe de mensen er in die omgeving afgekomen waren. Er lagen overal militairen maar verder was er geen verkeer. Vlak voor we in de Rips waren fietste er een meisje voor ons uit van plm. 24 jaar. Toen ze bij het bos aan de rechterkant voor de Rips aankwam grepen militairen haar van de fiets en trokken haar mee het bos in. Wij zagen dit en Vader zei “kom, vlugger fietsen”. Toen we daar aankwamen stoof Vader van de fiets, rende het bos in en begon te schelden tegen de soldaten die aan alle kanten aan ’t meisje stonden te trekken. Het angstige gezicht van het meisje vergeet ik nooit meer. Ik moest erbij komen en Vader riep om de commandant. Die kwam op het tumult af en toen moest ik tegenover hem vertalen wat Vader zei. Met de kernachtige uitroepen van Vader viel dat niet mee, maar hij zei maar: “no good”,no good”,” wat ik verder moest aanvullen met: “haven’t we had enough” are you our liberators” en nog meer uitspraken in die geest. Waarop de commandant en soldaten excuses aanboden en ieder weer zijn gang ging. Het meisje is met ons verder gefietst en was ons uiterst dankbaar. Wat voelde ik me veilig met Vader en kon ik zijn woede uitbarsting goed begrijpen. De spanning van oorlog, vernield huis, de angstige tijd van de spoorwegstaking; het ontaardde zich toen op die middag in Mei. Sept. ’44 - Mei ‘45